W ostatnią niedzielę sierpnia poświęcono po generalnym remoncie cerkiew św. Apostoła Jana Teologa w Mostowlanach. Uroczystościom przewodniczył Jakub, arcybiskup białostocki i gdański. W nabożeństwie uczestniczył także biskup supraski Andrzej oraz duchowieństwo dekanatu gródeckiego, a także duchowni z diecezji warszawsko-bielskiej i łódzko-poznańskiej.
Uroczystości rozpoczęły się od poświęcenia nowego prestoła – ołtarza, ścian wewnętrznych i zewnętrznych świątyni. Kulminacyjnym momentem było umieszczenie w nowo poświęconym prestole relikwii św. męcz. Gabriela. Po obrzędzie poświecenia cerkwi rozpoczęła się boska liturgia. Mostowlańskie uroczystości swym śpiewem uświetnił chór pod dyrygenturą lektora Milosza Bogicza.
Oprócz licznie przybyłych do świątyni wiernych z różnych parafii dekanatu gródeckiego, w świątyni obecni byli: wicestarosta powiatu białostockiego Roman Czepe, wojewódzka konserwator zabytków prof. Małgorzata Dajnowicz, wójt gminy Gródek Wiesław Kulesza, przedstawiciele straży granicznej oraz miejscowego nadleśnictwa.
Arcybiskup Jakub w słowie skierowanym do zebranych powiedział m.in.: że poświęcenie cerkwi to bardzo rzadkie wydarzenie w życiu religijnym parafii. Dzisiejsze poświęcenie niejako wymuszone zostało przez kapitalny remont świątyni, a co za tym idzie naruszeniem prestoła – ołtarza. Pierwsze poświęcenie tej cerkwi miało bowiem miejsce 180 lat temu.
Jak podkreślił hierarcha, by sakramenty mogły być właściwie sprawowane potrzebne jest do tego odpowiednie pomieszczenie – cerkiew. Budynek staje się cerkwią dzięki modlitwie o zesłanie odnawiającej łaski Świętego Ducha. Zawsze po obrzędzie poświecenia świątyni następuje Boska Liturgia, podczas której sprawowany jest sakrament Eucharystii, który odnawia wiernych dzięki działaniu łaski Świętego Ducha.
Na zakończenie uroczystości arcybiskup Jakub podziękował proboszczowi mostowlańskiej parafii ks. prot. Sławomirowi Jakimiukowi za trud remontu świątyni oraz trzydziestoletnią posługę kapłańską w diecezji białostocko - gdańskiej. Wyrazem wdzięczności było odznaczenie ks. Sławomira, w imieniu św. Soboru Biskupów PAKP, orderem św. Równej Apostołom Marii Magdaleny II stopnia. Arcybiskup wyraził również wdzięczność najbardziej zaangażowanym parafianom, wyrazem czego było wręczenie listów pochwalnych.
Nazwa miejscowości Mostowlany przypuszczalnie pochodzi od mostu na rzece Świsłocz. Wieś była ważnym punktem na drogach z Grodna i Wołkowyska do Korony. Powstanie parafii mostowlańskiej św. ap. Jana Teologa można datować na początek XVI wieku. Pierwsze źródła informują o cerkwi w Mostowlanach z dnia 7 lutego 1540 r. Zapis dotyczy skargi złożonej przez Pawła proboszcza cerkwi na dłużnika Moszka Chroszenkę. Fundatorem parafii prawosławnej był Michał Tyszkiewicz, dworzanin królewski (1533-1550). Wobec braku źródeł niewiele można powiedzieć o losach parafii w XVI wieku.
Okres unicki jest mało znany. Na początku XVII wieku parafia i podległe jej filie zostały przekształcone w kościoły unickie, kiedy właścicielem włości został Szczęsny Tyszkiewicz. W wyniku zaniedbań, braku przeprowadzanych remontów, świątynia nie nadawała się do użytku. 8 czerwca 1786 r. ówczesny dziekan podlaski ks. Bazyli Gutowski poświęcił miejsce pod budowę cerkwi. W 1788 r. jest sprawa o przywrócenie cerkwi unickiej w Mostowlanach. (Dokument w Arch. Zborniku w t.ll,s.l70). Według źródeł, nowa cerkiew była używana już w 1795 roku. Fundatorami świątyni byli Wielmożni małżonkowie Bułharynowie. W 1818 r. cerkiew mostowlańska jak i budynki, wymagały pilnego remontu, zwłaszcza gontowe dachy.
W 1837 roku proboszczem w Mostowlanach został ks. Mikołaj Szumowicz. Za jego kadencji parafia mostowlańska powróciła z unii do prawosławia. Obecna cerkiew pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty została wzniesiona w 1840 r. Dawna cerkiew unicka została przeniesiona na cmentarz. W 1905 roku wykonano remont świątyni. Przebudowano obie kopuły cerkwi, a do głównego wejścia do cerkwi dobudowano dzwonnicę z czterema oknami. Tam też umieszczono 4 dzwony. W okresie międzywojennym wybudowano pięciopokojową, drewnianą plebanię i budynki gospodarcze oraz dom dla psalmisty.
W okresie okupacji Niemcy zajęli wszystkie budynki mieszkalne i gospodarcze. Po zakończeniu wojny od 1945 r. wsie Ciecierówka wraz z cmentarzem, Bursowszczyzna, Kołosy, Mińczyki, Gobiaty, Bobrowniki i Jaryłówka zostały za granicą. Do parafii w Mostowlanach dołączono Łużany. Taki stan utrzymywał się do 1948 roku, kiedy to przeprowadzono korektę wschodniej granicy państwa. Do parafii wróciły: Gobiaty, Bobrowniki i Jaryłówka oraz dołączono Chomontowce, które wcześniej należały do parafii w Hołynce. W 1957 r. Łużany przeszły do nowo utworzonej parafii w Kruszynianach. Od tego czasu obszar parafii nie uległ zmianie. Do parafii należą: Mostowlany, Dublany, Świsłoczany, Narejki, Gobiaty, Bobrowniki, Chomontowce, Jaryłówka, Skroblaki, Wierobie, Zubki, Zubry. Negatywne zjawisko wyludnienia wsi utrzymuje się od II wojny światowej. Parafia, która liczyła 2890 osób przed wojną, to w 1973 roku parafia liczy już 1341, a w 1977- 1172 osoby.
Zarówno podczas okupacji radzieckiej, jak i niemieckiej, mieszkańcy wsi doznali wielu cierpień i krzywd. Po II wojnie powstanie granicy na rzece Świsłocz i zamknięcie tradycyjnych szlaków z zachodu na wschód przyczyniło się do powolnego upadku miejscowości.
15 lutego 1994 r. parafię w Mostowlanach spotkało wielkie nieszczęście. W pożarze plebanii zginął tragicznie ks. Anatol Mielniczek wraz z matuszką Heleną. Zostali pochowani przy cerkwi w Mostowlanach. Ważnym wydarzeniem w dziejach parafii w XXI w. było wmurowanie kamienia węgielnego pod nową cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w Bobrownikach, którego dokonał 27 października 2006 biskup Jakub. Natomiast uroczystość konsekracji świątyni odbyła się 5 września 2010 roku.
W drugiej dekadzie XXI w. wykonano remont wewnętrzny cerkwi, oczyszczano, uzupełniono, zabezpieczono i pomalowano ściany wewnątrz cerkwi. Ponadto wymieniono szalówkę zewnętrzną, oczyszczono i pomalowano sufit, dokonano renowacji i pozłocenia ikonostasu, wymieniono instalację elektryczną, stolarkę okienną i drzwiową oraz założono instalację przeciwpożarową i przeciwwłamaniową.
Historia parafii za: Cerkiewna własność ziemska na Białostocczyźnie w XV – XX wieku ks. Grzegorz Sosna
protodiakon Wiaczesław Perek/orthodox.bialystok.pl
opr. (mik)
Poświęcenie cerkwi w Mostowlanach. Zdjęcia - Radosław Kulesza/orthodox.bialystok.pl: