Okres spokoju po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku nie trwał zbyt długo. Już dwa lata później znad Wschodu nadciągnęło kolejne zagrożenie. Później nastał czas wojny i komunistycznej dyktatury. Jak w tym czasie wyglądało życie w Dobrzyniewie Dużym i okolicach?
Zobacz wcześniejsze części artykułu: Od najazdu Szwedów przez powstania i rozbiory do niepodległości. Historie rodów z Dobrzyniewa
Jeszcze podczas I wojny światowej w Dobrzyniewie powstał ośrodek Polskiej Organizacji Wojskowej, w okolicy działały też inne ruchy niepodległościowe. Okres spokoju po zakończeniu konfliktu i odzyskaniu niepodległości nie trwał zbyt długo. Okoliczni mieszkańcy licznie zgłaszali się do walki przeciwko nadciągającym zza wschodniej granicy bolszewikom. Część ochotników otrzymała za to ziemie we wsi Zacisze.
W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości w 1922 roku został sporządzony dokładny spis ludności. W Dobrzyniewie mieszkały wówczas 784 osoby reprezentujące 42 rody. We wsi żyło 375 osób, na kolonii - 348 i przy cegielni - 61.
Byli to: Adamscy - 22 osoby, Hancewiczowie - 21, Antoniukowie - 7, Bezubikowie - 16, Borkowscy - 11, Chilińscy - 23, Citkowie - 32, Cylwikowie - 3, Dąbrowscy - 23, Dobrogowscy - 15, Dzienisowie - 10, Gałeccy - 18, Grzegorczykowie - 35, Jackowscy - 17, Kołoszowie - 9, Kozłowscy - 26, Kruszewscy - 4, Krzysztopikowie - 6, Łosiowie - 36, Masłowscy - 5, Ostrowscy - 4, Otapowiczowie - 28, Pajołkowie - 11, Pawłowscy - 12, Perkowscy - 23, Pieśniakowie - 17, Pyłkowscy - 5, Rybkowie - 3, Sobolewscy - 10, Sokólscy - 89, Stiepanowie - 5, Storonowiczowie - 8, Szenkowie - 7, Święciccy - 8, Świsłoccy - 43, Tokarzewscy - 20, Wróblewscy - 19, Zastoccy - 7, Zdanowiczowie - 18, Zimnochowie - 32, Zubryccy - 67 i Żukowscy - 11 osób.
W okresie międzywojennym w Dobrzyniewie powstaje pierwsza szkoła i dom ludowy. Utworzona zostaje również kasa Stefczyka. Do sejmu wybrano stąd dwóch posłów: Dominika Łosia i Józefa Sokólskiego.
W październiku 1939 roku zostają oni aresztowi przez NKWD i wywiezieni na Wschód. Z zesłania nigdy nie wrócili.
10 lutego 1940 roku NKWD wywiozło z Zacisza rodziny dobrzyniewskich ochotników: Dąbrowskich, Grzegorczyków, Hancewiczów, Łosiów, Sokólskich i Zdanowiczów. 17 września 1940 roku NKWD aresztowało z Dobrzyniewa Dużego Leona Dzienisa i Alojzego Zdanowicza. Osadzono ich w więzieniu białostockim, skąd przewieziono do Brześcia.
W czasie okupacji sowieckiej, a później niemieckiej, działały zarówno w Dobrzyniewie jak i na terenie całej parafii, organizacje wojskowo-polityczne podporządkowane rządowi polskiemu w Londynie. Organizacji prosowieckich na terenie tej parafii nie było. Działania frontowe ominęły Dobrzyniewo, jednak Niemcy cofając się spalili szkołę.
Dnia 30 lipca 1944 roku weszły tu ponownie wojska sowieckie. Od razu NKWD rozpoczęło aresztowania członków Armii Krajowej, których później wywieziono w głąb Rosji. Z Dobrzyniewa Dużego wywieziono wtedy Antoniego Sokólskiego, Dominika Sokólskiego, Stanisława Citko i Władysława Otapowicza.
- czytamy w opracowaniu Edwarda Popławskiego „Dzieje parafii Dobrzyniewo”.
Władze w Polsce objęli komuniści. W tym czasie Jakub Antoniuk rozpoczął gromadzenie materiałów do historii Dobrzyniewa i okolic.
Jak pisze Edward Popławski, w okresie komunizmu mieszkańcy tej ziemi współtworzyli historię Polski, ale jej nie pisali. Nie są dostępne spisy ludności z tego czasu.
Ostatnie takie informacje, zawarte w opracowaniu „Dzieje parafii Dobrzyniewo”, pochodzą z 2008 roku. Wówczas to w miejscowości mieszkały 1284 osoby reprezentujące 238 rody. Byli to: Adamscy - 26 osób, Andryszewscy - 2, Anszczak - 1, Antoniukowie - 10, Aponiowie - 2, Babińscy - 6, Bagińska-Kuprianowicz - 1, Bagińscy - 11, Baraszkiewiczowie - 4, Baszeniowie - 3, Bazydło - 1, Bednarkowie - 3, Bezubikowie - 23, Bezzubikowie - 2, Biedryccy - 2, Biegańscy - 2, Bielawcowie - 3, Biełagowie - 5, Bobkowie - 5, Borkowscy - 9, Brałkowscy - 3, Bruszewski - 1, Brzostowscy- 5, Bućko - 1, Bujnarowska - 1, Burbowie - 4, Charyłowie - 5, Chilińscy- 22, Chlebowiczowie - 8, Choińska - 1, Chojnowscy - 3, Cieślukowie - 2, Ciołkowie - 5, Citkowie - 19, Cylwikowie - 4, Czeladko - 1, Dąbrowscy - 17, Decowie - 2, Dobrijałowscy - 2, Dobrogowscy - 14, Drozdowski - 1,Dudarowie - 3, Dunikowscy - 10, Dymkowie - 5, Dziekońscy - 6, Dzienisowie - 10,Emanuelsson - 1, Furmaniak - 1, Gałeccy - 4, Gardocka - 1, Gawlowie - 3, Gawryluk - 1, Glińska-Kołos - 1, Gogolewscy - 4, Gołębiowska - 1, Grąccy - 2, Greczan-Jaszczuk - 1, Grzegorczykowie - 25, Grzybowscy - 2, Hammer - 1, Hancewiczowie - 11, Haraburdowie - 2, Harasimowie - 10, Howhannisyan - 3, Ignatowscy - 7, Iwaniccy - 2, Jacewiczowie - 4, Jackowscy - 19, Janczylik - 1, Janiszewscy - 4, Jaszczukowie - 3, Jurguciowie - 5, Kaczmarscy - 4, Kajewscy - 2, Kalinowscy - 8, Kaliszewski - 1, Karczewscy - 4, Karpowiczowie - 2, Karwelowie - 4, Karwowska - 1, Kazimirscy - 3, Kiszłowie- 2, Klepaccy - 2, Kobeszkowie - 5, Kołosowie - 7, Kondzior-Ziemniewicz - 1, Konopka - 3, Konopko - 3, Korolczukowie - 2, Kowalikowie - 4, Kozakiewiczowie - 5, Kozłowscy - 6, Kozłowska-Dąbrowska - 1, Krysztopikowie - 5, Kukliński - 1, Kuleszowie - 5, Kulikowscy - 5, Kupcowie - 4, Kupińscy - 8, Kuprianowicz - 1, Kuźma - 1, Kwaśniewscy - 3, Laskowscy - 7, Lehmannowie - 2, Lenczewscy - 3, Lenkiewicz - 1, Lendo - 1, Leńczewscy - 4, Lewkowscy - 6, Lompartowie - 2, Łapińscy - 7, Łapińska-Zdanowicz - 1, Łapniewska - 1, Łazarczykowie - 7, Łoniewscy - 2, Łosiowie - 28, Łukaszewicz - 1, Łuniewscy - 5, Makowska - 1, Malinowscy - 13, Mandruszowie - 3, Markiewicz - 1, Mikołajewska - 1, Modzelewska - 1, Mokiccy - 6, Monikowie - 2, Mosiejowie - 4, Możdżyńscy - 5, Niczyporuk - 1, Nieścierukowie - 4, Okine - 2, Okruszko - 1, Olszyńscy - 6,Omelianiukowie - 3, Ostrowscy - 3, Otapowiczowie - 17, Pajołkowie - 25, Palikotowie - 6, Pampuchowie - 4, Panasiukowie - 3, Pawlakowie - 2, Pawłowscy - 5,Perdoch - 1, Perkowscy - 23, Piesieccy - 9, Pieśniak - 1, Pikulscy - 2, Pilecka - 1, Polecka - 1, Popkowie - 8, Popławscy - 6, Powichrowscy - 3, Półtorakowie - 9, Praczukowscy - 7,Proszczukowie - 2, Purtowie - 5, Radel - 3, Radziszewscy - 14, Ratkiewiczowie - 5, Redutowie - 4, Reduta-Gargano - 1, Rodziewiczowie - 4, Roguccy - 2, Rosłan - 1, Roszkowscy - 2, Rowgało - 5, Rutkowscy - 9, Rybołowiczowie - 11, Rydzewscy - 4,Rzemienieccy - 5,Sadowscy - 10, Senderacka - 1, Siekańscy - 6,Siemianowiczowie - 3, Siemionowie - 2, Siemionowiczowie - 4, Sieśkiewiczowie - 4,Skobodzińscy - 4, Sławińscy - 2, Snarscy - 4, Sobolewscy - 4, Sochańscy - 3, Sochoniowie - 12, Sokołowscy - 6, Sokólscy - 58, Stępniccy - 4, Storonowiczowie - 28, Strynkowski - 1, Stypułkowscy - 2, Sudnik - 1, Swisłoccy - 3, Symborowie - 6, Szarowscy - 4, Szczepaniakowie - 5, Szczepańska - 1, Szeleszyńscy - 4, Szubzdowie - 3, Szymczyk - 1, Szymojkowie - 2, Ściepkowie - 3, Ślinkowie - 4, Świsłoccy - 39, Toczydłowska - 1, Tokarzewscy - 7, Trocka - 1, Trusewiczowie - 2, Walendziukowie - 4, Wałuszkowie - 2, Wardziejewscy - 3, Wendołowiczowie - 4, Więckowscy - 7, Wilamowski - 1, Wińscy - 4, Wiszowaci - 7, Wiśniewscy - 2, Wojtulewiczowie - 4, Wołyniowie - 3, Wopanowiccy - 2, Woroszyłowie - 7, Woźniewscy - 9, Wróblewscy - 10, Wysoccy - 4, Wyszyńscy - 4,Zadykowicz - 1, Zajkowscy - 2, Zalewscy - 5, Zawadzcy - 4, Zbucka - 1, Zdanowiczowie - 25, Ziemieniewicz - 1, Zimnochowie - 4, Zimnowodzki - 1, Znoskowie - 7, Zubryccy - 40, Żerelowie - 2, Żmiejkowie - 3, Żukowscy - 22 i Żurawska-Karczewska - 1 osoba.
Część tych rodów w Dobrzyniewie żyje od czasów założenia wsi. Obecnie w całej gminie mieszka nieco ponad 9 tys. osób.
(mik)